ਥੋਡੇ ਖ਼ੂੁਨ 'ਚ ਰੰਗੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਅਸੀਂ ਬੰਨ ਕਾਫ਼ਲੇ ਆਵਾਂਗੇ

9 ਅਪ੍ਰੈਲ ਬਰਸੀ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਲਿਆ ਲਹੂ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ

9 ਅਪ੍ਰੈਲ 1991 ਦਾ ਦਿਹਾੜਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅੰਦਰ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।  ਇਹ ਦਿਹਾੜਾ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਨੂੰ ਜੱਲਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੇ ਖ਼ੂਨੀ ਕਾਂਡ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।  ਸਮੇਂ ਦੀ ਤੋਰ ਨਾਲ ਜਿਵੇਂ 1919 ਤੋਂ 1991 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦਸੇ ਬਦਲੇ, ਇਉਂ ਹੀ ਹੁਕਮਰਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਬਦਲੇ ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਉਪਰ ਜ਼ੁਲਮੀ ਝੱਖੜ ਝੁਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਅਤੇ ਅਮਲ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ।  ਨਿਹੱਥੇ, ਬੇਦੋਸ਼ੇ ਅਤੇ ਪੁਰਅਮਨ ਇਕੱਤਰਤਾ ਕਰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੱਲਿਆਂਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ਭਾਵੇਂ ਸੇਵੇਵਾਲਾ, ਗੋਲੀਆਂ ਦਾਗਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਬਦਲੇ ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣਾਨਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਿਆ।

9 ਅਪ੍ਰੈਲ 1991 ਨੂੰ ਜੈਤੋ ਲਾਗੇ ਪਿੰਡ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਿਹੜੇ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਪੁਰ-ਅਮਨ ਲੋਕਾਂ ਉਪਰ ਬੰਬਾਂ-ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਹੱਲਾ ਬੋਲਿਆ ਗਿਆ।  ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਜਬਰ ਤੇ ਫ਼ਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਫਰੰਟ ਪੰਜਾਬ' ਦੀ ਜੈਤੋ ਇਕਾਈ ਵੱਲੋਂ ਰੱਖੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋ. ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਟਕ 'ਅੰਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨਚੀ', ਪੰਜਾਬ ਨਾਟਕ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ (ਇਕਾਈ ਪਲਸ ਮੰਚ) ਵੱਲੋਂ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ।  ਨਾਟਕ ਉਪਰੰਤ 'ਫਰੰਟ' ਦੇ ਬਤੌਰ ਸੂਬਾ ਕਨਵੀਨਰ ਲੇਖਕ ਅਜੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਫੌਜੀ ਵਰਦੀਆਂ ਦੇ ਭੁਲੇਖਾ-ਪਾਊ ਬਾਣੇ ਵਿੱਚ ਬੰਬਾਂ-ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੋ ਕੇ ਆਏ ਟੋਲੇ ਨੇ ਬਾਰੂਦੀ ਵਰਖਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

ਪਲਾਂ ਛਿਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣੇ-ਪਹਿਚਾਣੇ ਮੇਘ ਰਾਜ ਭਗਤੂਆਣਾ, ਜਗਪਾਲ ਸੇਲਬਰਾਹ, ਮਾਤਾ ਸਦਾ ਕੌਰ, ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲਵਾਂ, ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ, ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੇਵੇਵਾਲਾ, ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੀਦਾ ਅਤੇ ਤੇਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਗਤੂਆਣਾ ਸਮੇਤ 18 ਲੋਕ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਭੁੰਨ ਦਿੱਤੇ।  ਦਰਜਣਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।  ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਦਹਿਸ਼ਤਜ਼ਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ, ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਜੈਤੋ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਸਿਦਕਦਿਲੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ ਪਹਿਚਾਣੇ।  ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੌਤ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਹਾਅ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਮਾਰਿਆ।  ਫੱਟੜਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਜੈਤੋ ਸਿਵਲ ਹਸਪਤਾਲ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ ਕੀਤਾ।  ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਵਹਿਸ਼ੀ ਕਾਰੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਗੁੱਸੇ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤੇ।

ਖ਼ੂਨੀ ਕਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਘਟਨਾ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਧਮਕੀ ਪੱਤਰ ਸੁੱਟਿਆ। ਇਸ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਜਬਰ ਤੇ ਫ਼ਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਫਰੰਟ ਦੇ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ। ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ, ''ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਨਾ ਰੁਕੇ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੇ ਹੱਲੇ ਬੋਲੇ ਜਾਣਗੇ।''

ਇਸ ਧਮਕੀ ਪੱਤਰ ਉਪਰ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਕਮਾਂਡੋ ਫੋਰਸ, ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਫੋਰਸ, ਬੱਬਰ ਖਾਲਸਾ ਸਮੇਤ ਪੰਜ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਸਾਂਝਾ ਕਾਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਉਪਰ ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਫੌਜੀ ਸੰਗਤਪੁਰਾ ਦੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਸਨ। ਇਹ ਚਿੱਠੀ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਰ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ ਇਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

ਵਿਆਪਕ ਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ ਧਮਕੀਆਂ ਭਰੀ ਚਿੱਠੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲੋਕ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿੱਤਰੇ। ਅਗਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਸੇਵੇਵਾਲਾ, ਭਗਤੂਆਣਾ, ਸੇਲਬਰਾਹ, ਢਿੱਲਵਾਂ ਅਤੇ ਜੀਦਾ ਆਦਿ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਸਕਾਰ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਇਕੱਠ ਹੋਏ। ਤਿਆਰੀ ਮੁਹਿੰਮ ਉਪਰੰਤ ਇਨਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਂਜ਼ਲੀ ਸਮਾਗਮ ਹੋਏ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਿਆਰੀ ਉਪਰੰਤ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਜਾਰੀ ਕਰਕੇ ਸੇਵੇਵਾਲਾ, ਭਗਤੂਆਣਾ, ਸੇਲਬਰਾਹ ਅਤੇ ਜੈਤੋ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੋ ਕੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਰੋਹ ਭਰਿਆ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ।

ਇਹਨਾਂ ਮਿਸਾਲੀ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ, ਫ਼ਿਰਕੂ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਖਿਲਾਫ਼ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲਾਮਬੰਦੀ ਕਰਨ, ਤਿਲਕਾਊ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਸਲੀ ਲੋਕ-ਮੁੱਦਿਆਂ ਉਪਰ ਲੋਕ-ਸੰਗਰਾਮ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ।  ਹਾਕਮ ਧੜਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਿਵਿਆਂ ਉਪਰ ਆਪਣੀ ਲੋਕ-ਦੋਖੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਸੇਕਣ ਦੇ ਮਨੋਰਥਾਂ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ।  ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਹਾਨ ਸਾਂਝੀ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈਂਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਜੂਝਣ ਵਾਸਤੇ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ।  ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ-ਪੱਖੀ, ਇਨਕਲਾਬੀ, ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਵੱਡੀ ਕੀਮਤ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਵੀ, ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਅਰਸੇ ਦੇ ਦੋ-ਮੂੰਹੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦੇ ਅਗਨ-ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਭਰੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਾਂਮੱਤੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀ।  ਖ਼ੂਨੀਕਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸਿੱਧੇ/ਅਸਿੱਧੇ ਹਮਾਇਤੀਆਂ ਨੇ ਕੂੜ ਪਰਚਾਰ ਦੇ ਝੱਖੜ ਝੁਲਾ ਕੇ 'ਫਰੰਟ' ਨਾਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਵਾਹ ਲਾਈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਜੇਹੇ ਕੋਝੇ ਯਤਨ ਧੂੜ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤੇ।

ਅੱਜ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਨੂੰ 25 ਵਰੇ ਬੀਤਣ ਉਪਰੰਤ ਲਹੂ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।  ਸਾਂਝੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸਰਗਮ ਛੇੜਦਾ ਹੈ। ਲਹੂ ਨਾਲ ਸਿੰਜੀ, ਫਿਰਕੂ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਨਵੀਂ ਕਰਵਟ ਲਈ ਹੈ।  ਜੇ ਅੱਜ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਕਿਰਤੀ ਕਾਮੇ ਜਥੇਬੰਦ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।  ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਅੱਗੇ ਚੜਦੇ ਸੂਰਜ ਹਾਕਮਾਂ ਦਾ ਪਿੱਟ ਸਿਆਪਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।  ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਕੜੀਆਂ ਵਰਗੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਜਿੰੰਮੇਵਾਰਾਂ ਉਪਰ ਉਂਗਲ ਧਰਨ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੋਏ ਹਨ। ਧੰਨ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਗਦੇ ਹਨ।  ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ, ਆਬਰੂ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਲਈ ਸੰਗਰਾਮ ਦੇ ਪਰਚਮ ਉਠਾ ਕੇ ਨਿਤਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋਬਨ 'ਤੇ ਆਈ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਡੁੱਲਿਆ ਲਹੂ ਦੌੜਦਾ ਹੈ।  ਏ.ਕੇ. 47 ਰਾਹੀਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਅਤੇ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਛਲਣੀ ਕਰਨ ਦਾ ਪਾਲਿਆ ਭਰਮ, ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਨਵੀਂ ਅੰਗੜਾਈ ਭਰ ਰਹੀ ਜਨਤਕ ਲਹਿਰ ਨੇ ਚੂਰ-ਚੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਤੋਂ 25 ਵਰੇ ਮਗਰੋਂ 'ਅੰਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨਚੀ' ਨਾਟਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਪ੍ਰੋ. ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਨੂੰ ਭਾਈ ਲਾਲੋਂ ਕਲਾ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ 8 ਮਾਰਚ, 2015 ਨੂੰ ਬਰਨਾਲੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜਨਤਕ ਸਲਾਮ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਭੇਟ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਸੇਵੇਵਾਲਾ, ਭਗਤੂਆਣਾ, ਸੇਲਬਰਾਹ, ਜੀਦਾ, ਢਿਲਵਾਂ ਅਤੇ ਜੈਤੋ ਤੋਂ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤ ਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਮੌਕੇ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਧਮਕੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਠੁੱਕ ਨਾਲ ਮਲ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਇਹ ਐਲਾਨ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸੁਜਾਖੇ ਨਿਸ਼ਾਨਚੀਆਂ ਨੂੰ ਅੰਨੇ ਨਿਸ਼ਾਨਚੀ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਥਿੜਕਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ।

ਅੱਜ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਵੰਡ ਲਈ, ਜਮੀਨਾਂ ਜਬਰੀ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਨੂੰ ਠੱਲ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਐਫ.ਸੀ. ਆਈ. ਵਰਗੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਖ੍ਰੀਦ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਰੋਕਣ ਲਈ, ਹਰ ਵੰਨਗੀ ਦੀ ਦੇਸੀ-ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੁੱਟ, ਦਾਬੇ, ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ, ਜਾਤਪਾਤ ਅਤੇ ਜਬਰ ਖ਼ਿਲਾਫ ਇੱਕਠੇ ਹੋਣ, ਕਾਲੇ ਕਨੂੰਨਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ੁਬਾਨਬੰਦੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੋਕਮਾਰੂ ਸਭਿੱਆਚਾਰਕ ਹੱਲੇ ਨੂੰ ਪਛਾੜਣ ਲਈ ਸਿਰ ਜੋੜ ਰਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਇਹ ਕਹਿ ਰਹੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਲਿਆ ਲਹੂ ਅਜਾਂਈ ਨਹੀਂ ਜਾਏਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਜੇ ਉਸ ਮੌਕੇ ਆਪਣੀ ਸਾਂਝੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਉਸਾਰਦੀ ਲੋਕ-ਲਹਿਰ ਨਵੇਂ ਰਾਹ ਸਿਰਜ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫੇਰ ਸਾਬਤ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਂ ਬੰਬ ਬੰਦੂਕਾਂ ਦੇ ਜੋਰ ਨਾਲ ਕਦੇ ਵੀ ਲੋਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੀ ਲੋਕ-ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਅੱਜ ਬਰਸੀ ਮੌਕੇ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਡੁੱਲੇ ਲਹੂ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਾਉਂਦਾ ਰਹੇਗਾ :

        

            ਥੋਡੇ ਖ਼ੂੁਨ 'ਚ ਰੰਗੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ

         ਅਸੀਂ ਬੰਨ ਕਾਫ਼ਲੇ ਆਵਾਂਗੇ

-ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਸੰਪਰਕ: 94170 76735

ਕਾਲਖ਼ ਦੇ ਵਣਜਾਰਿਓ, ਸੂਰਜ ਕਦੇ ਮਰਿਆ ਨਹੀਂ………….....!

ਕਾਲਖ਼ ਦੇ ਵਣਜਾਰਿਓ, ਸੂਰਜ ਕਦੇ ਮਰਿਆ ਨਹੀਂ………….....!

Shagan Kataria

ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਦੇ 18 ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਪਰਸੋਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜਾ ਸੀ। ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜੈਤੋ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਹੈ। ਇਹ ਖੂਨੀ ਕਾਂਡ 22ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1991 ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆ। ਇਸ ਕਾਂਡ ਨੇ ਖੱਬੀ ਸੋਚ ਵਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸੀਨਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਸੱਲ ਦਿੱਤੇ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਦੁਖਦ ਯਾਦਾਂ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਦੁਖਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ।

ਘਟਨਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸੇਵੇਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ 'ਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਨਾਟਕ ਮੇਲਾ ਸੀ। ਮੇਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਰਕਾਰੀ ਜਬਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤ ਤਾਕਤਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਭੇਸ ਬਦਲ ਕੇ ਫੌਜੀ ਵਰਦੀਆਂ 'ਚ ਆਏ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਨੇ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਰਹੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਉਪਰ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀਂ ਏ.ਕੇ. ਸੰਤਾਲੀਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ।

Shaheed Megh Raj Bhagtuana

Shaheed Gurjant Singh

Shaheed Mata Sadan Kaur

Shaheed Jagpal Selbrah

ਹਮਲਾ ਭਾਵੇਂ ਅਚਨਚੇਤ ਸੀ ਪਰ ਅੱਗੋਂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਹਮਲਾਵਾਰਾਂ ਦਾ ਐਸਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਾ ਲਿਆ। ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਕਾਂਡ ਵਿਚ 22 ਲੋਕ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਮੇਘ ਰਾਜ ਭਗਤੂਆਣਾ, ਜਗਪਾਲ ਸੇਲਬਰਾਹ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਦਾ ਕੌਰ ਸਮੇਤ 18 ਲੋਕ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਜਾਮ ਨੂੰ ਪੀ ਗਏ। ਮੌਕਾ-ਏ-ਵਾਰਦਾਤ 'ਤੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕਿਆਂ ਖੂਨ ਦਾ ਦਰਿਆ ਨਜ਼ਰੀਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਘਟਨਾ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਟਰਾਲੀਆਂ ਭਰ ਕੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਜੈਤੋ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ।

ਜਿਸ ਦਿਨ ਇਹ ਕਾਂਡ ਵਾਪਰਿਆ ਉਸ ਦਿਨ ਹਰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅੱਖ ਨੇ ਹੰਝੂ ਕੇਰੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰੀਂ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਨਹੀਂ ਤਪੇ। ਪੂਰੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਇਕ ਸਹਿਮ ਭਰਿਆ ਸੰਨਾਟਾ ਸੀ।

ਘਟਨਾ ਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨਮਿਤ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਸਮਾਗਮ ਹੋਇਆ। ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ 'ਚੋਂ ਪਹੁੰਚੇ ਖੱਬੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਉਪਾਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਲਹੂ ਰੱਤੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਮੱਥੇ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਹਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧੂਰੇ ਪਏ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹਲਫ਼ ਲਿਆ।

 ਹੁਣ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਵਾਰਸ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਭਗਤੂਆਣਾ ਵਿਖੇ ਉਸਾਰੀ ਗਈ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਲਾਟ 'ਤੇ ਸੂਹਾ ਫ਼ਰੇਰਾ ਲਹਿਰਾ ਕੇ ਸਦੀਵੀ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਏ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਲੂਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹੁਣ ਵੀ ਲੋਕ ਸੇਵੇਵਾਲੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਗੰਭੀਰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਆਖਦੇ ਨੇ ਕਿ ਸੱਚ ਦੇ ਪਾਂਧੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਅਜਾਈਂ ਨਹੀਂ ਗਈ ਪਰ ਪੂਰੀ ਲੋਕਾਈ ਅੰਦਰ 'ਨ੍ਹੇਰ ਪਾਉਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਪਾਲਣ ਵਾਲੇ ਖੁਦ ਸਮੇਂ ਦੇ ਘੁੱਪ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿਚ ਕਦੋਂ ਦੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

ਏਸ ਮਾਮਲੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਦਿਲਚਸਪ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਸੋਂ ਇਤਫਾਕਨ ਉਹੀ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਇਕ ਖੂਨੀ ਕਾਂਡ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਚਰਚਾ 10 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੁਰਖੀਆਂ ਚ ਹੈ। ਜੋ ਦੋਹੇਂ ਧਿਰਾਂ ਭਿੜੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਕਰਾਉਣ ਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ....ਵਕਤ ਦੇ ਹੇਰ ਫੇਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ 22 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਕੱਠੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਜਾਨ ਦੇ ਵੈਰੀ....

(Shagan Kataria is a Jaitu based journalist)

Paying Homage to Sevewala Martyrs

ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਬਾਲ ਕੇ ਚੱਲਣਾ.. ….. ..

Amolak Singh

13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਦੀ ਖੂਨੀ ਵਿਸਾਖੀ, ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਫੇ 'ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਵੱਲ ਨਵੇਂ ਰਾਹ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ।

ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ ਜੱਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦੀ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਤਵਾਰੀਖ਼ 'ਚ ਤਿੱਖਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੋੜ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇੱਕੋ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੇ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਆਵਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਜੱਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ 'ਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਗੀਤ ਗਾਇਆ। ਬੁਖਲਾਏ ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਾਕਮ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੱਕ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲਹੂ ਦੇ ਪਿਆਸੇ ਹੋ ਗਏ। ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਹੱਥੇ ਅਤੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਉਪਰ ਬਾਰੂਦੀ ਵਰਖਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਚਾੜ੍ਹੇ ਗਏ। ਹੱਕ, ਸੱਚ, ਇਨਸਾਫ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸਮੂਹ ਗਾਇਨ ਗਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਮੋਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ। ਮਨੋਰਥ ਸਾਫ ਸੀ ਕਿ ਗੋਲੀ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਬਗਾਵਤ ਨੱਪ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਵਕਤ ਦੇ ਪਰਾਂ ਨੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਦੇ ਐਨ ਉਲਟ ਪ੍ਰਵਾਜ਼ ਭਰੀ। ਆਵਾਮ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਹੋਰ ਵੀ ਗੂੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਵਿੱਚ-ਵਿਚਾਲੇ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਹ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਮੰਜ਼ਲ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੁਕੰਮਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲਹਿਰ ਨੇ ਨਵਾਂ ਰੁਖ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਵੇਗ ਫੜਿਆ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਹੋਰ ਮਜਬੂਤ ਹੋਈ। ਦਹਿਲ ਜਾਂ ਦਬ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮ ਹੋਰ ਮਘਿਆ। ਹੋਰ ਭਖਿਆ। ਜਵਾਨੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ 'ਤੇ ਪੱਬ ਧਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੱਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਤੋਂ ਲਹੂ ਮਿੱਟੀ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰੁਮਾਂਟਿਕ, ਭਾਵਿਕ ਜਾਂ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਸਾਂਝ ਹੀ ਇਸ ਲਹੂ ਰੱਤੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ, ਸਗੋਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਬਾਗ ਅੰਦਰ ਹੀ ਨੌਜੁਆਨ ਭਾਰਤ ਸਭਾ ਦਾ ਬੂਟਾ ਲਾਇਆ।

ਸ਼ਬੀਲ 'ਤੇ ਜਲ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਯਤੀਮਖਾਨੇ ਆਇਆ ਊਧੋ, ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਮ ਮੁਹੰਮਦ ਸਿੰਘ ਆਜ਼ਾਦ ਬਣਿਆ। ਲੋਕਤਾ ਦੀ ਜੋਟੀ ਸਦਾ ਮਜਬੂਤ ਰੱਖਣ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨ ਮਿਨਾਰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਬਣਿਆ। ਕੋਈ 21 ਵਰ੍ਹੇ ਦੀ ਸਾਹਸ-ਭਰੀ ਤਪੱਸਿਆ ਉਪਰੰਤ ਉਸਨੇ ਲੰਡਨ ਤੋਂ ਇਹ ਬੋਲ ਆਪਣੇ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਗੁੰਜਾ ਦਿੱਤੇ। ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹੋਣ ਕਿ-

ਹਰ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਖਸਲਤ

ਹਰ ਮਿੱਟੀ ਕੁੱਟਿਆਂ ਨਹੀਂ ਭੁਰਦੀ

ਅੱਜ ਫੇਰ 21 ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਪਰੇ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੇ ਖੂਨੀ ਕਾਂਡ ਦੀ ਦਸਤਕ ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੜਕਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੈਤੋ ਲਾਗੇ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਬਰ ਤੇ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਫਰੰਟ ਦੀ ਸਥਾਨਕ ਇਕਾਈ ਵੱਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ, ਆਪਸੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੀ ਮਜਬੂਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰਕੂ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਨੂੰ ਕਰਾਰੀ ਹਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਜੋਂ ਰੱਖੇ ਸਮਾਗਮ ਉੱਪਰ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਖ਼ੂਨੀ ਟੋਲੇ ਨੇ ਜੱਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਵਾਲੇ ਡਾਇਰ ਦੇ ਪਦ-ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਦੀ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ 'ਚ ਜੁੜੇ ਲੋਕਾਂ ਉੱਪਰ ਬੰਬਾਂ, ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹੀ ਮੇਘ ਰਾਜ ਭਗਤੂਆਣਾ, ਜਗਪਾਲ ਸੇਲਬਰਾਹ, ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਢਿਲਵਾਂ ਅਤੇ ਮਾਂ ਸਦਾ ਕੌਰ ਸਮੇਤ 18 ਕਿਰਤੀ-ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਦਰਜਨਾਂ ਜਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਇਹ ਖੂਨੀ ਹੱਲਾ ਉਸ ਵੇਲੇ ਬੋਲਿਆ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਔਲਖ ਦਾ ਲਿਖਿਆ, 'ਅੰਨ੍ਹੇ ਨਿਸ਼ਾਨਚੀ' ਪੰਜਾਬ ਨਾਟਕ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ ਵੱਲੋਂ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਬਰ ਤੇ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਫਰੰਟ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਨਵੀਨਰ ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ ਉਸ ਮੌਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।

ਜੱਲਿਆਂਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਮਗਰੋਂ ਵੀ ਡਾਇਰ ਅਤੇ ਉਡਵਾਇਰ ਨੇ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਮੁੜ ਕੋਈ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਲਤਨਤ ਖਿਲਾਫ ਜੇ ਆਵਾਜ਼ ਕੱਢਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਇਹੀ ਹਸ਼ਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਉਂ ਹੀ ਬੰਬਾਂ, ਗੋਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਕਿਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਬੰਬ, ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਚਿੱਠੀ ਸੀ, ਜਿਹੜੀ ਸੇਵੇਵਾਲਾ 'ਚ ਗੋਲੀਆਂ ਵਰ੍ਹਾਉਂਦੇ ਮੌਕੇ ਦੇ ਡਾਇਰਾਂ ਨੇ ਸੁੱਟੀ ਸੀ। ਚਿੱਠੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਵੇਹੜੇ ਵਾਲੇ ਕਿਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਹਨਾਂ (ਫਰੰਟ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ) ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣਾ ਛੱਡ ਦਿਓ- ਨਹੀਂ ਫਿਰ ਅਜਿਹੇ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹੋ।

ਚਿੱਠੀ-ਨੁਮਾ ਇਸ 'ਖਤਰਨਾਕ ਬੰਬ' ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਜਨਤਾ ਨੇ ਚੂਰ ਚੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਬਾਕਾਇਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਛਾਪ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਦੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ 'ਤੇ ਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਦੋ ਕੁ ਹਫਤੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਮਗਰੋਂ ਜੈਤੋ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੋ ਕੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਸਮਾਗਮ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰੋਹ ਭਰਿਆ ਵਿਖਾਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਜਨਤਕ ਮੁਹਿੰਮ ਨੇ ਹੋਰ ਵੀ ਜਰਬਾਂ ਖਾਧੀਆਂ। ਭਗਤੂਆਣਾ, ਸੇਵੇਵਾਲਾ, ਸੇਲਬਰਾਹ, ਮੋਗਾ, ਕੋਟਕਪੂਰਾ, ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ, ਤਲਵੰਡੀ ਸਲੇਮ, ਘੁਡਾਣੀ ਕਲਾਂ, ਚੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਦੋਰਾਹਾ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੋਏ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਨਾਲ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਫਿਰਕੂ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਕਦੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕੱਲ੍ਹ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਦੀ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਂਦੀ ਜੇਤੂ ਹੋ ਕੇ ਨਿੱਕਲੀ ਇਹ ਲਹਿਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਸਲ ਮੁੱਦਿਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹੇਗੀ। ਉਸ ਮੌਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ 'ਤੇ ਉੱਭਰਿਆ 'ਜਬਰ ਤੇ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਵਿਰੋਧੀ ਫਰੰਟ' ਜਿਥੇ ਧੜੱਲੇ ਨਾਲ ਏ.ਕੇ.-47 ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਕੋਡ ਆਫ ਕੰਡਕਟ ਦਾ ਹੁਕਮ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੁਬਾਨਬੰਦੀ ਕਰਨ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਲਲਕਾਰ ਬਣਿਆ, ਉਥੇ ਝੂਠੇ ਪੁਲਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਰਚਣ ਅਤੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਉਪਰ ਹਕੂਮਤੀ ਕਟਕ ਚਾੜ੍ਹਨ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਸ, ਅਰਧ-ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ ਅਤੇ ਫੌਜ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਦਬਾਉਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਡਟ ਕੇ ਨਿੱਤਰਿਆ।

ਇਹੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਚੁਣ ਚੁਣ ਕੇ ਕੀਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਮੋਹਰੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਆਈਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਨਸਲ-ਘਾਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਮਾਰਕਾ ਖੂਨੀ ਹੱਲੇ ਖਿਲਾਫ ਜਨਤਕ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।

1991 ਤੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ 21 ਵਰ੍ਹੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਲ੍ਹੀ ਰੱਤ ਦਾ ਜੁਆਬ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਾਰਸ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਅੰਦਰ ਮਾਣ-ਮੱਤੇ ਨਵੇਂ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੇ ਖੂਨੀ ਕਾਂਡ ਰਾਹੀਂ ਜੋ ਵਾਰਨਿੰਗ ਕੰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਮੂੰਹ ਚਿੜਾਉਂਦਿਆਂ, ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੰਮੀਆਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਰਾਂ 'ਚ ਮਿਲ ਕੇ ਲਹੂ ਰੱਤੇ ਝੰਡੇ ਦੇ ਮਾਟੋ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਗੂੜ੍ਹਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੋਵੇਂ ਮਿਲ ਕੇ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ-

ਮਾਂ ਧਰਤੀਏ ਤੇਰੀ ਗੋਦ ਨੂੰ ਚੰਨ ਹੋਰ ਬਥੇਰੇ

ਤੂੰ ਮਘਦਾ ਰਹੀਂ ਵੇ ਸੂਰਜਾ ਕੰਮੀਆਂ ਦੇ ਵਿਹੜੇ

ਹੁਣ ਛੰਨਾ, ਧੌਲਾ, ਸੰਘੇੜਾ, ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ, ਤਖਤੂਪੁਰਾ, ਖੰਨਾ-ਚਮਾਰਾ, ਚੱਕ ਅਲੀਸ਼ੇਰ, ਜੇਠੂਕੇ, ਭਾਈ ਬਖਤੌਰ, ਰੱਲਾ, ਮਾਨਾਂਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਲੜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸੰਗਰਾਮ 'ਚ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੇ ਲਹੂ ਦੀ ਲੋਅ ਹੈ, ਗਰਜਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੈ। ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੇ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਵਡੇਰੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਵੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਕਹਾਣੀ ਹੈ।

ਸੇਵੇਵਾਲਾ 'ਚ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਆਯੋਜਿਕ ਸਿਰਫ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਜੱਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਨ-ਸ਼ਾਨ, ਸਵੈ-ਮਾਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਈ ਨਵੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ, ਬਰਾਬਰੀ, ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਭਰੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਏ ਹੋਏ ਸਨ।

ਇਹਨਾਂ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਲਈ ਹੀ ਚੱਲ ਰਹੀ, ਲਹਿਰ ਦੇ ਵਧਦੇ ਅਤੇ ਨਿੱਤ ਫੈਲਦੇ ਬੂਟੇ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੇ ਅਮਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਰੱਤ ਸਮੋਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਲੋਕ-ਦੋਖੀ ਝੱਖੜ ਮੁਰਝਾਅ ਜਾਂ ਮਿਟਾਅ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।

ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਬਦਲਵੇਂ ਲੋਕ-ਪੱਖੀ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਮਾਡਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਅੱਜ ਰੰਗ-ਬਰੰਗੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦੀਆਂ, ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ, ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ ਦੇ ਸੇਵਾਦਾਰ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਈਆਂ ਨਵੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਖਿਲਵਾੜ ਖਿਲਾਫ ਡਟਵੀਂ ਲੋਕ-ਲਹਿਰ ਉਸਾਰਨ ਵਿੱਚ ਜੁਟੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ, ਆਪਸੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੀ ਤੰਦ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਦਿਆਂ ਹਰ ਵੰਨਗੀ ਦੀਆਂ ਫਿਰਕੂ ਤਾਕਤਾਂ ਅਤੇ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਚੰਦਰੇ ਮਨਸੂਬੇ ਨਾਕਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਡਟਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹੀ ਤਾਕਤਾਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖੋਟੇ ਮਨਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਖਬਰਦਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਕਾਲੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੱਥ ਲੱਗਾ ਮੌਕਾ ਵਰਤ ਕੇ ਕਿਸੇ ਪਲ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁੜ ਫਿਰਕੂ ਅਤੇ ਹਕੂਮਤੀ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਦੇ ਜਬਾੜ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਧੱਕ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਅਧੂਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰਣਾਈਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਰਤ ਦੀ ਰਾਖੀ, ਆਪਣੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਸਲਿਆਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਮਾਰਗ ਵੱਲ ਡਟ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਘੋਲਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ਤੁਰੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਤਾਕਤਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਸੇਧ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਵਣਜਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੁਕੰਨਿਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਪਗੜੀ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

9 ਅਪ੍ਰੈਲ, 8 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦਾ ਅਗਲਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਦੋਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਰਾਤ ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਤ ਉਹੀ ਮਸ਼ਾਲ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬੀ.ਕੇ. ਦੱਤ ਦੇ ਵਾਰਸ ਤੁਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 1929 ਨੂੰ ਬੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਗਰਜਵਾਂ ਧਮਾਕਾ ਕਰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਪੈਂਫਲਿਟ ਸੁੱਟਦਿਆਂ ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਗੁੰਜਾਇਆ ਸੀ। ਕਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ ਸੀ। ਅੱਜ ਫੇਰ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਗਲੇ ਦੁਆਲੇ 'ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਸਜ਼ ਸਪੈਸ਼ਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਐਕਟ'' ਅਤੇ ਐਨ.ਸੀ.ਟੀ.ਸੀ. ਵਰਗੇ ਫੰਦੇ ਕਸੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਜੱਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਖ਼ੂਨੀ ਕਾਂਡ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆ ਸੀ। ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਕਾਂਡ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ 1991 ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਮੇਂ ਦਾ ਇਹ ਕੇਹਾ ਗੇੜ ਹੈ ਕਿ 1919 ਦੇ ਹਿੰਦਸੇ ਬਦਲ ਕੇ 1991 ਵਿੱਚ ਡਾਇਰ ਨਵੀਂ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਉਪਰ ਮੌਤ ਦਾ ਛੱਟਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਕਤ ਦੀ ਵੰਗਾਰ ਇਹੋ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਫੇ ਉਪਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਪੁਰਤੀ ਵਾਲੀ ਨਵੀਂ ਕਹਾਣੀ ਉੱਕਰਨ ਲਈ ਮਿਲ ਕੇ ਇਹ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਅੱਗੇ ਵਧੀਏ-

ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਬਾਲ ਕੇ ਚੱਲਣਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਰਾਤ ਬਾਕੀ ਹੈ

ਅੰਗਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕਦਮ ਰੱਖਣਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਵਾਟ ਬਾਕੀ ਹੈ।

ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੀ ਵਾਛੜ ਦੇ, ਉਹ ਡਟ ਕੇ ਰਹੇ ਖੜੇ, ਸੰਗਰਾਮੀ ਪਿਰਤਾਂ ਪਾ, ਉਹ ਰਣ ਵਿੱਚ ਜੂਝ ਮਰੇ

MARTYRS OF SEWEWALA

MATA SADAN KAUR

Mata Sadan Kaur, who was more than 70 years old, was deeply involved in revolutionary democratic movement for more than two decades. She remained in the forefront in mobilizing masses against the State repression and Khalistani terrorism. She used to say, “Boys, whenever there is danger, put me in the forefront.” When Khalistani terrorists started shooting indiscriminately at Sewewala, she surged forward and said, “Dogs, why are you killing innocent persons. Before killing them, kill me” And the Khalistani terrorist were quick to retaliate. They shot her dead. Thus she died a hero’s death.

GURJANT SINGH

Gurjant Singh was born in an agricultural labourer’s family. He was Secretary of Kotkapura unit of Front Against Repression & Communalism and Circle level leader of Technical Services Union, the struggling organization of electricity employees. Various Khalistani organizations issued edicts to disband this organization and directed their leaders to publicly resign from their posts or face death. But the members of this organization stood like a rock defying all such threats.

MEGH RAJ BHAGTUANA

The revolutionary spirt was in his blood. His family has been deeply involved in the Pepsu Tenants’ Movement (Muzara Lehar). He took to revolutionary ideology at a young age and became active in Naujwan Bharat Sabha. He was sent to jail many times during Emergency, Randhawa Agitation, and agitation against the murder of Parbati at Jaitu and faced brutal police torture. But the police repression failed to deter him from serving the people.

He was one of the most active leader of Front Against Repression & Communalism. Under his guidance, Bhagtuana became a shining example of mass resistance against repression and Khalistani terrorism. He was very popular amongst the landless and agri-laborers of the area. Since the days of Bhinderanwale, he was on the top of terrorist’s hit list. They made many unsuccessful attempts on his life. During Sewewala massacre he sacrificed his life challenging the AK-47 wielding Khalistani terrorists, with a double barrel gun.

JAGPAL SINGH SELBRAH

Jagpal was State Committee member of the Front Against Repression & Communalism. His father Shri Mohinder Singh was a very brilliant and active worker of Bharti Kissan Union.

Jagpal came in the fold of revolutionary democratic movement in Punjab, when he was a college student at Rampura. He joined Punjab Students Union. When a section of the PSU led by Major Matran, took the inglorious step of making it a lackey of Khalistani terrorism, he vehemently opposed it. He became active in the Front Against Repression & Communalism, since its inception. He was shot dead by Khalistani terrorists, when he was trying to save children, from their attack.

COMPLETE LIST OF SEWEWALA MARTYRS:

1. Megh Raj Bhagtuana
2. Jagpal Singh Selbrah
3. Mata Sadan Kaur
4. Gurjant Singh
5. Karam Singh
6. Pappi
7. Tejinder Singh
8. Bagga Singh
9. Buta Singh
10. Jagseer Seera
11. Jagdev Singh
12. Harpal Singh
13. Lakhbir Singh
14. Gurdev Singh Debi
15. Charanjit Singh
16. Manjit Singh
17. Makhan Singh
18. Gurnam Singh.
    

ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਮਿੱਟੀ 'ਚ ਨਹੀਂ ਸਮਾਏਗਾ - Jaspal Jassi

ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਮਿੱਟੀ 'ਚ ਨਹੀਂ ਸਮਾਏਗਾ
ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਮੌਤ ਨਗਾਰੇ 'ਚ ਬਦਲ ਜਾਏਗਾ
By: Jaspal Jassi
(In memory of Sewewala Martyrs)

ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਮਿੱਟੀ 'ਚ ਨਹੀਂ ਸਮਾਏਗਾ

ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਮੌਤ ਨਗਾਰੇ 'ਚ ਬਦਲ ਜਾਏਗਾ

ਜਦੋਂ ਜ਼ਾਲਮ ਕਲੇਜੇ ਦਾ ਰੁੱਗ ਭਰਦਾ ਹੈ

ਇਹ ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਹੈ ਸਦਮੇਂ 'ਚ ਗਸ਼ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ

ਸਦਾ ਸੁਹਾਗਣ ਹੈ ਇਹਦੀ ਕੁੱਖ ਦਾ ਨੂਰ ਨਹੀਂ ਮਰਦਾ

ਇਹਦੀ ਗੋਦੀ ਨੂੰ ਸਿਰਲੱਥਾਂ ਦੀ ਤੋਟ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ

ਜਿਗਰ 'ਚੋਂ ਸਿਤਮ ਦੇ ਨੇਜੇ ਦੀ ਨੋਕ ਗੁਜਰੀ ਹੈ

ਸਿੰਮਦੇ ਲਹੂ 'ਚੋਂ ਜਿਗਰੇ ਦੇ ਤੀਰ ਫੁੱਟ ਰਹੇ

ਜਖ਼ਮ ਮਲ੍ਹਮ ਨਹੀਂ ਜਾਲਮ ਦਾ ਖੂਨ ਮੰਗ ਰਹੇ

ਜਦੋਂ ਇਹ ਦਰਦ ਅੱਗ-ਵਾਛੜ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਗਿਆ

ਸਿਤਮ ਦਾ ਦੈਂਤ ਕਿਸ ਕੋਨੇ 'ਚ ਸਿਰ ਲੁਕਾਏਗਾ

............................................................

ਤਲੀ 'ਤੇ ਟਿੱਕ ਜਾਏ ਜਿਹੜਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ

ਤਣੀ ਹੋਈ ਹਿੱਕ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਦਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ

ਸ਼ੋਅਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲੂਹੇ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ

ਨਜ਼ਰ 'ਚੋਂ ਨੀਰ ਦੇ ਦਰਿਆ ਤਲਾਸ਼ਦਾ ਜ਼ਾਲਮ

ਨਿਗਾਹੀਂ ਲਹੂ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਵੇਖ ਰਿਹਾ

ਪਿਘਲਦੇ ਸਿਦਕ ਦੀ ਕਣਸੋਅ ਉਡੀਕਦਾ ਕਾਤਲ

ਹਲੂਣੇ ਮਨਾਂ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਕਰਵਟ ਦੇਖ ਰਿਹਾ

ਜੋ ਵਿੰਨ੍ਹੇ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਹਰ ਛੇਕ ਤੀਕਰ ਫੈਲ ਰਿਹਾ

ਉਸ ਬਰੂਦ ਨੂੰ ਕੌਣ ਚੁੱਪ ਕਰਾਏਗਾ

ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਮਿੱਟੀ 'ਚ ਨਹੀਂ ਸਮਾਏਗਾ

ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਮੌਤ ਨਗਾਰੇ 'ਚ ਬਦਲ ਜਾਏਗਾ

HOMAGE TO SEWEWALA MARTYRS

ਲੱਖ ਲਾਲ ਸਲਾਮਾਂ ਨੇ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ

On 9th April 1991, a gang of Khalistani terrorists struck at a cultural programme being held at village Sewewala in Faridkot District of Punjab. 18 people were killed including Megh Raj Bhagtuana, Jagpal Selbrah & Mata Sadan Kaur. Here is a poetic tribute to the martyrs who laid their lives for the peoples' cause:

ਅਣਖੀਲੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਂਬਾਜ਼ ਦਲੇਰਾਂ ਨੂੰ
ਲੱਖ ਲਾਲ ਸਲਾਮਾਂ ਨੇ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ

ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੂੰ, ਸਾਡੇ ਮੰਡ ਤੇ ਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ
ਜਦ ਜ਼ਹਿਰ ਵਰੋਲੇ ਨੇ, ਚਹੁੰ ਪਾਸਿਓਂ ਘੇਰ ਲਿਆ।
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੀ ਨਰਕ ਬਣੀ, ਹਰ ਬੂਹੇ ਸਿਵਾ ਬਲੇ,
ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਲੱਗੇ, ਹਰ ਪਾਸੇ ਨੇਰ੍ਹ ਪਿਆ।
ਉਹ ਜਾਨ ਤਲੀ ਧਰਕੇ, ਇਸ ਜਹਿਰ ਵਰੋਲੇ ਨੂੰ,
ਸ਼ਾਹ ਕਾਲੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ, ਵੰਗਾਰਨ ਆ ਨਿੱਕਲੇ।
ਲੱਖ ਲਾਲ ਸਲਾਮਾਂ ਨੇ, ਐਹੋ ਜਿਹੇ ਸ਼ੇਰਾਂ ਨੂੰ.....

ਚਾਹੇ ਪਾਰੋ (ਪਾਰਬਤੀ) ਕਤਲ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਕਤਲ ਰੰਧਾਵੇ ਦਾ
ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਵਹਿ ਤੁਰਿਆ, ਹੜ੍ਹ ਰੋਹ ਦੇ ਲਾਵੇ ਦਾ
ਜਦ ਬੱਸ ਕਿਰਾਇਆਂ ਨੂੰ, ਸਰਕਾਰ ਵਧਾਇਆ ਸੀ,
ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ, ਤੂਫ਼ਾਨ ਉਠਾਇਆ ਸੀ।
ਹਰ ਲੋਕ-ਲਹਿਰ ਮੂਹਰੇ, ਹੱਕ-ਸੱਚ ਦੇ ਘੋਲਾਂ ਨੂੰ,
ਨਾਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਮਿਲੀ, ਸੰਗਰਾਮੀ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ,
ਲੱਖ ਲਾਲ ਸਲਾਮਾਂ ਨੇ................

ਐਸ.ਪੀ ਚਾਹੇ ਮਾਨ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਮ ਹੋਵੇ,
ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਜਦ ਝਪਟੇ, ਇਹ ਹਿੱਕਾਂ ਤਾਣ ਉੱਠੇ।
ਜਦ ਜੋਰ ਸਟੇਨਾਂ ਦੇ, ਫਿਰਕੂ ਬਘਿਆੜਾਂ ਨੇ,
ਸੂਹੇ ਫੁੱਲ ਲੂਹ ਸੁੱਟੇ, ਕੁੱਝ ਲੋਕ-ਗਦਾਰਾਂ ਨੇ।
ਏ.ਕੇ ਸੰਤਾਲੀ ਦਾ, ਡਰ ਜ਼ਰਾ ਨਾ ਮੰਨਿਆਂ ਸੀ,
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਰ 'ਕੱਠੇ, ਦਹਿਸ਼ਤ ਨੂੰ ਭੰਨਿਆ ਸੀ
ਲੱਖ ਲਾਲ ਸਲਾਮਾਂ ਨੇ....................

ਕਿਰਤੀ ਕਾਮਿਆਂ 'ਤੇ, ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨਾਂ 'ਤੇ,
ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜੂਝ ਰਹੇ, ਸਿਰਲੱਥ ਜੁਆਨਾਂ 'ਤੇ,
ਵਿੱਚ ਸੇਵੇਵਾਲਾ ਦੇ, ਖ਼ੂਨੀ ਉਡਵਾਇਰਾਂ ਨੇ,
ਆ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਲੁੱਕ ਛਿਪ ਕੇ ਕਾਇਰਾਂ ਨੇ।
ਵਣਜਾਰੇ ਚਾਨਣ ਦੇ, ਲੋਕਾਂ ਸੰਗ ਵਫ਼ਾ ਕਮਾ,
ਸੂਹੇ ਪਰਚਮ ਲਈ, ਗਏ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਘੋਲ ਘੁਮਾ।
ਲੱਖ ਲਾਲ ਸਲਾਮਾਂ ਨੇ...................

ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੀ ਵਾਛੜ ਦੇ, ਉਹ ਡਟ ਕੇ ਰਹੇ ਖੜੇ,
ਸੰਗਰਾਮੀ ਪਿਰਤਾਂ ਪਾ, ਉਹ ਰਣ ਵਿੱਚ ਜੂਝ ਮਰੇ।
ਇੱਕ ਸੁਰਖ਼ ਸਵੇਰ ਲਈ, ਉਹ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰ ਗਏ।
ਕਿਰਤੀ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ, ਰੰਗ ਹੋਰ ਨਿਖਾਰ ਗਏ।
ਜੱਦ ਤੱਕ ਦੁਨੀਆਂ 'ਤੇ, ਜਾਬਰ ਨੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ,
ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ-ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ, ਜੰਮਦੇ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਹੈ।
ਲੱਖ ਲਾਲ ਸਲਾਮਾਂ ਨੇ...............